W grudniu 1939 r. w kaszubskim Czarlinie powstała Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski”, która latem 1941 r. przyjęła nazwę Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Pomorski”. Jej celem, wyrażonym w rocie przysięgi, była
walka o niepodległą Polskę i obrona Kościoła katolickiego.
Powstanie organizacji było odpowiedzią na sytuację na Pomorzu po zakończeniu wojny obronnej i bezprawnym wcieleniu polskich ziem do Rzeszy w październiku 1939 r. Niemcy masowo mordowali polskich patriotów, zwłaszcza przedstawicieli inteligencji, dokonywali również przymusowych wypędzeń ludności polskiej z Gdyni i innych miast oraz miejscowości regionu.
Głównym twórcą i dowódcą TOW „Gryf Kaszubski” i TOW „Gryf Pomorski” był por. rez. Józef Dambek, który pełnił tę funkcję od początku istnienia organizacji aż do swojej śmierci z ręki agenta Gestapo 4 marca 1944 r. We władzach naczelnych organizacji był też m.in. charyzmatyczny kapłan, kapelan Wojska Polskiego, ks. ppłk Józef Wrycza, zapamiętany z uroczystych zaślubin Polski z Bałtykiem, dokonanych 10 lutego 1920 r. przez gen. Józefa Hallera. TOW „Gryf Pomorski” współpracowała z Armią Krajową i innymi organizacjami polskiej konspiracji niepodległościowej. Działalność TOW „Gryf Pomorski” obejmowała zarówno walkę zbrojną, jak i działalność wywiadowczą, wydawanie prasy konspiracyjnej, a także prowadzenie tajnego nauczania. Organizacja była w bezwzględny sposób zwalczana przez Niemców, którzy za wszelką cenę chcieli zniszczyć ślady polskości na terenie Kaszub, Kociewia i całego wcielonego do Rzeszy Pomorza. W wyniku działalności gdańskiego Gestapo i licznych dekonspiracji wielu członków TOW „Gryf Pomorski” trafiło do niemieckiego obozu zagłady KL Stutthof.
Działalność TOW „Gryf Pomorski” to piękna karta historii polskiej konspiracji niepodległościowej czasu wojny i etos, na który Kaszubi, Kociewiacy i inni Pomorzanie powoływali się w okresie powojennych opresji komunistycznych. W 80. rocznicę powstania tej organizacji i w 75. rocznicę śmierci jej założyciela i dowódcy, kpt. Józefa Dambka, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej czci ich pamięć i stwierdza, że TOW „Gryf Pomorski” dobrze zasłużyła się Ojczyźnie.
Marszałek Sejmu:
M. Kuchciński
MONITOR POLSKI
DZIENNIK URZĘDOWY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Warszawa, dnia 7 marca 2019 r.
Poz. 220
UCHWAŁA
SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 22 lutego 2019 r.
w sprawie uczczenia Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP20190000220/O/M20190220.pdf
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20190000220
